top of page

Healthspan: Uzun Yaşamak Değil, Sağlıklı Yaşamak

Bir sabah uyandığınızı düşünün. Yıllar geçmiş, yaş almışsınız ama hâlâ dimdik ayaktasınız. Enerjiniz yerinde, zihniniz berrak, kaslarınız güçlü. Sabah kahvenizi içerken çocuklarınızın, torunlarınızın enerjisini hissediyor, onlarla rahatça vakit geçiriyorsunuz. İşte bu, yalnızca uzun yaşamak değil, sağlıklı yaş almanın gerçek tanımıdır. Sağlığınızı kaybettiğinizde, uzun yaşamanın tek başına bir anlamı kalmaz. İşte bu yüzden healthspan, yani sağlıklı yaşam süresi, üzerinde düşünmemiz gereken en önemli konulardan biridir.

Modern tıp, hastalıkları tedavi etmek konusunda ilerlemiş olsa da, bu hastalıkların hiç ortaya çıkmamasını sağlamak asıl amaç olmalıdır. Peter Attia, Outlive kitabında insan hayatını kısaltan en büyük tehditleri Mahşerin Dört Atlısı olarak tanımlar: kalp-damar hastalıkları, kanser, diyabet ve Alzheimer. Ancak bu atlılardan kaçış sadece bir kader meselesi değil, bilinçli seçimlerimizin bir sonucudur.


Gelin, bir anlığına zamanda geriye gidelim. Bundan 50-100 yıl önce insanlar doğayla daha iç içe yaşıyor, hareket ediyor, işlenmemiş gıdalar tüketiyor, stresten uzak duruyordu. Bugün ise masa başında saatlerce oturuyor, işlenmiş yiyecekler tüketiyor, uyku düzenimizi bozuyor ve sürekli bir koşuşturma içinde yaşıyoruz. Bunların sonucu olarak, kronik hastalıklar artıyor, yaşlılık döneminde geçirilen sağlıklı yılların süresi kısalıyor.


Peki, bu döngüyü kırmak mümkün mü? Bilim insanları bu soruya açık ve net bir şekilde “evet” diyor. Yapılan çalışmalar gösteriyor ki, bazı temel prensiplere bağlı kalırsak hem daha uzun hem de daha sağlıklı yaşayabiliriz. Mesela, beslenme biçimimiz sağlıklı yaşam süresini doğrudan etkiliyor. Harvard Üniversitesi’nin uzun vadeli sağlık çalışmalarına göre, işlenmiş gıdaları azaltmak, sebze ve protein dengesini korumak, kan şekeri dalgalanmalarını önleyerek diyabet riskini büyük ölçüde azaltıyor (Hu et al., 2019, New England Journal of Medicine).


Peter Attia, Outlive kitabında insan hayatını kısaltan en büyük tehditleri Mahşerin Dört Atlısı olarak tanımlar: kalp-damar hastalıkları, kanser, diyabet ve Alzheimer.

Aynı şekilde, fiziksel aktivite sadece kaslarımızı güçlendirmekle kalmıyor, aynı zamanda beynimizi de koruyor. Direnç egzersizlerinin kas kütlesini koruyarak yaşa bağlı zayıflamayı önlediği bilimsel olarak kanıtlanmış durumda (Pedersen & Saltin, 2015, Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports). Üstelik hareket, sadece bedeni değil, zihni de canlandırıyor. The Lancet’te yayımlanan bir araştırmaya göre, düzenli egzersiz yapan bireylerde Alzheimer görülme riski %40’a kadar düşüyor (Livingston et al., 2020, The Lancet).



Ancak sağlıklı yaş almak sadece bedensel değil, zihinsel sağlığı da kapsıyor. Günümüzün en büyük sağlık tehditlerinden biri kronik stres. Sürekli tetikte olmak, stres hormonu olan kortizol seviyelerimizi yükselterek vücudu yıpratıyor. Peki, bunun bir çözümü var mı? Evet. Düzenli nefes çalışmaları, mindfulness ve uyku kalitesine önem vermek, bu süreci tersine çevirebilir. Stanford Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre, günlük meditasyon yapan bireylerde stres kaynaklı inflamasyon seviyeleri %30 oranında azalıyor (Creswell et al., 2014, Psychosomatic Medicine). Attia da kitabında, stres yönetiminin, yalnızca ruh sağlığımız için değil, biyolojik yaşlanma sürecimizi yavaşlatmak için de kritik olduğunu vurguluyor.


Healthspan’i uzatmanın yolu, hastalıklarla savaşmaktan değil, onları baştan önlemekten geçiyor. Erken teşhis için düzenli sağlık kontrolleri yapmak, doğru beslenmek, hareket etmek, kaliteli uyku almak ve stres yönetimi sağlamak aslında sadece sağlıklı yaşam için değil, mutlu bir yaşam için de gerekli. Çünkü sonunda hepimiz daha fazla yıl yaşamak değil, yaşadığımız yılların içini daha dolu dolu geçirmek istiyoruz. Geleceğiniz için bugünden bir adım atın, çünkü sağlıklı yaşlanmak bir şans değil, bilinçli bir tercihtir.



Bonus: Bonus: Healthspan yolculuğunu derinleştirmek isteyen okurlarımız için kitap–belgesel önerilerimiz aşağıdaki gibidir:


Kitap Önerisi: Mayo Clinic on Healthy Aging


Mayo Clinic on Healthy Aging, Mayo Clinic’in yaşlanma bilimindeki en güncel verileri herkesin uygulayabileceği önerilere dönüştürdüğü kapsamlı bir rehberdir. Kitap; hücresel yaşlanma mekanizmalarını anlattıktan sonra beslenme, direnç-denge egzersizleri, uyku ve kronik hastalık risk yönetimi için adım adım kontrol listeleri sunar ve bilişsel sağlık ile stres yönetimine dair pratik egzersizlerle sağlıklı yaşam süresini uzatmayı hedefler.


Belgesel Önerisi: Human Longevity Project (2018)


Human Longevity Project  dokuz bölümlük bir belgesel dizisi. Yapımcı Jason Prall, Okinawa’dan Sardinya’ya “mavi bölgeleri” gezerek 90 yaş üstü insanlarla ve uzmanlarla görüşüyor; bağırsak sağlığı, hareket, uyku, topluluk bağları gibi uzun ömrün ortak paydalarını inceliyor. Her bölüm, bu geleneksel alışkanlıkları modern yaşama uyarlamak için pratik ipuçları sunuyor.



Kaynaklar:


Comments

bottom of page